БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн 1990 оны 148 дугаар зарлигаар баталсан "БНМАУ-ын цол, одон, медалийн тухай дүрэм"-д Монгол Улсын төрийн дээд шагнал болох цолуудыг дотор нь Монгол Улсын эрхэм хүндэт цол, хүндэт цол гэж хоёр ангилахаар заасан байдаг. Эрхэм хүндэт цол нь Монгол Улсын баатар цол, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар цол гэж хоёр төрөл, Хүндэт цол нь Монгол Улсын ардын зүтгэлтэн цол, гавьяат зүтгэлтэн цол, Сансрын нисгэгч цол, Хүндэт иргэн цол гэж дөрвөн төрөл байна. Одоо эдгээр цол болон тэдгээрийг хүртэгсдийн тухай тус тусад нь бүлэг болгон авч үзье.

                Монгол Ардын хувьсгалын 15 жилийн ойг тохиолдуулан “Ардын хувьсгалт цэргийн дээд алдар цолыг буй болгох тухай” Улсын Бага Хурлын Тэргүүлэгчид, Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн 1936 оны 2 дугаар сарын 21-ний өдрийн хамтарсан хурлын 14 дүгээр тогтоол гарчээ. Уг тогтоолын 2 дугаар зүйлд “Улсын баатар цолыг улсын ба ард түмний төлөө дайсан этгээдүүдийг онц баатарлагаар байлдан дарж цусан гавьяа байгуулсан хүмүүст шагнан олгох. Үүнд:
    Улсын баатар цолыг шагнахдаа Корпусыг командлан захирагчаас дээш тушаалын хүмүүст Улсын Бага Хурлаас, доош тушаалын хүмүүст Бүх цэргийн жанжнаас олгоно” гэж заажээ. Үүнээс үзвэл Улсын баатар цолыг бий болгохдоо цэргийн дээд алдар цолтой хамт анх баталсан байна. Түүнээс хойш нийт 56 хүнд Монгол Улсын баатар цол хүртээжээ.

Дэлгэрэнгүй

Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар цолыг БНМАУ-ын Ардын Их Хурлын Тэргүүлэгчдийн 1956 оны 12 дугаар сарын 31-ний 234 дүгээр зарлигаар бий болгожээ. Эх орноо хөгжүүлэх, бүтээн байгуулах үйлст гарамгай хувь нэмэр оруулсан хүмүүст уг цолыг хүртээдэг бөгөөд Сүхбаатарын одон, “Алтан соёмбо” тэмдгээр шагнаж, үнэмлэх олгодог юм.
Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар цол хүртсэн хүн 2006 оны I улирлын байдлаар 381 байна. Хөдөлмөрийн баатар цол хүртсэн хүмүүс үндсэндээ материаллаг үйлдвэрлэлийн салбарт ажиллагсад бөгөөд тэд нийт цол хүртэгсдийн 90 гаруй хувийг эзэлж байна. Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар цол хүртэгсдийн жагсаалтаас үзэхэд ууган баатар 1957 онд аж үйлдвэрийн салбараас /Налайхын нүүрсний уурхайн бэхлэгч-малтагч Д.Даваажав/, удаахь баатар 1958 оны 2 дугаар сард хөдөө аж ахуйн салбараас /Ерөөгийн сангийн аж ахуйн тракторч-комбайнч Н.Бямбацогт/, гурав дахь нь авто тээврийн салбараас /Говь-Алтай аймгийн авто тээврийн VII баазын жолооч Ц.Лувсансамбуу/ төрсөн байна.

Дэлгэрэнгүй

  Монгол Улсын цолыг эрхэм хүндэт цол, хүндэт цол гэж хоёр ангилж, улмаар хүндэт цолыг нь ардын зүтгэлтэн цол, гавьяат зүтгэлтэн цол, сансрын нисэгч цол, хүндэт иргэн цол гэж дөрөв ангилдгийг дээр дурдсан. Тэгэхдээ ардын зүтгэлтэн цол нь гавьяат зүтгэлтэн цолоос дээгүүр цол юм.
    Монгол Улсын ардын зүтгэлтэн цол Монгол Улсын ардын жүжигчин, ардын зураач, ардын уран зохиолч, ардын багш, ардын эмч гэсэн таван төрөл байна. Үүнд:
    1.Монгол Улсын ардын жүжигчин цолыг Улсын Бага хурлын Тэргүүлэгчдийн 1941 оны 53 дугаар тогтоолоор бий болгожээ. Энэ цолыг одоогийн байдлаар 55 хүн хүртээд байна. 1942 онд “Сүхбаатар” кино бүтээхэд уг киноны уран сайхны хэд хэдэн гол дүрд чадварлаг тоглож, урлагийн өндөр амжилт гаргасан гавьяат жүжигчин Ц.Цэгмид Монгол Улсын анхны ардын жүжигчин цолыг хүртсэн байна.

Дэлгэрэнгүй

  БНМАУ-ын Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн 1946 оны 06 дугаар тогтоолоор Чойбалсангийн нэрэмжит шагнал бий болгож, 1962 он хүртэл олгожээ. "БНМАУ-ын төрийн шагнал тогтоох тухай" Сайд нарын Зөвлөлийн 1962 оны 07 дугаар сарын 07-ны 362 дугаар тогтоол гарч "Шинжлэх ухаан, техник, урлаг, утга зохиолын талаар онцгой сайн бүтээл гарган, улс ардын аж ахуй, соёлын байгуулалтад үнэт хувь нэмэр оруулсан хүмүүсийг шагнаж байх БНМАУ-ын төрийн шагналыг бий болгож, хойшид Чойбалсангийн нэрэмжит шагнал олгох явдлыг зогсоосугай” гэж заажээ. Мөн Сайд нарын Зөвлөлийн 1962 оны 294 дүгээр тогтоолоор Сайд нарын Зөвлөлийн дэргэдэх Төрийн шагнал эрхлэх хорооны дүрмийг баталсан байна. Төрийн шагналыг 1991 оноос төрийн соёрхол гэж нэрлэж байснаа 1997 оноос дахин төрийн шагнал гэж нэрлэх болжээ.
 
Дэлгэрэнгүй

Монгол улсын төрийн одон медаль хүртсэн байдал

Монгол улсын одон медаль хүртсэн алдартнууд

Зөвлөлгөө